De uitspraak “Niet klagen, maar dragen” stond vroeger op van die ouderwetse tegeltjes. Maar na jaren trainen en coachen van teams, leidinggevenden en managers ben ik erachter gekomen dat het ouderwetse advies niet haalbaar is. Klagen is namelijk een oeroude, ingebouwde reactie. Sterker nog, het is een overlevingsmechanisme dat al in onze kindertijd ontstaat.
Volgens de Theorie van Ikken, een praktische en fascinerende persoonlijkheidstheorie, bestaat iedereen uit meerdere “ikken” of delen, zoals de Klager, de Pleaser en de Onafhankelijke. Deze delen ontstaan in je jeugd en sturen onbewust je gedrag. Soms best handig, maar in volwassen situaties kan dat ook knap onhandig uitpakken. Zoals op de werkvloer bijvoorbeeld, waar je Klager ineens de hoofdrol speelt in plaats van je Diplomatieke of Probleemoplossende kant.
Hoe kun je deze innerlijke delen beter begrijpen, aansturen en zelfs laten samenwerken? In dit artikel neem ik je mee in de wereld van je Klager, en ontdek je hoe dit inzicht je kan helpen bij persoonlijke én professionele groei.
Waarom klagen mensen eigenlijk?
Als kind ontwikkel je allerlei strategieën om te overleven. Neem de Klager. Als baby heb je je hersenen die logische nadenken, nog niet ontwikkeld. Je kan nog niet zeggen: “Mam, ik heb een vieze luier, als je tijd hebt, wil jij me helpen?” Dus je huilt. Bam, probleem opgelost! Want papa of mama komt eraan, en jouw brein slaat deze strategie op als effectief. In jouw brein is het vanaf dat moment een makkelijke rekensom: Huilen oftewel: klagen = aandacht + actie.
Dit principe – van het ontwikkelen van strategieën – breidt zich uit naarmate je ouder wordt. Bijvoorbeeld, er wordt een Pleaser in je geboren, als je ontdekt dat een grote glimlach mama blij maakt (en jou een knuffel oplevert). Of je Onafhankelijke groeit sterk wanneer je als kleuter zelf je schoenen aandoet en daar een trots een “Goed zo!” voor krijgt.
Maar hier komt het lastige: deze strategieën blijven in het onderbewust van je brein hangen, ook als ze later niet altijd meer handig zijn. Bijvoorbeeld: je Klager vindt het heerlijk om bij elk probleem te roepen: “Waarom moet ik dit altijd doen?!” Of: “Hoezo heeft hij zijn kopje niet in de vaatwasser gezet?!”
Herkenbaar? Dat is de Klager aan het werk.
Waarom is die Klager soms eigenlijk best handig?
De Klager is niet per se slecht. Sterker nog, het deel heeft een belangrijke functie: het beschermt je. Vooral tegen teleurstelling. Maar met alleen klagen los je in je volwassen leven het probleem niet meer op. Je partner, vriendin, of collega en leidinggevenden zijn namelijk niet je ouders. En zijn dus niet verantwoordelijk voor het oplossen van je problemen. Je hebt daar een ander deel in jezelf voor nodig: de Probleemoplosser.
En hier wringt vaak de schoen. Veel mensen hebben hun Probleemoplosser niet sterk genoeg ontwikkeld. Waarom? Omdat dit deel eigenlijk niet zo gestimuleerd wordt in onze opvoeding en het onderwijssysteem.
Als kind wordt van je verwacht dat je volgt: papa en mama bepalen waar je op vakantie gaat, jij volgt. De juf bepaalt wat de klas die dag moet doen, jij doet mee. Dat patroon gaat door in het middelbaar onderwijs, tijdens je studie, dus tot ver in je volwassenheid. Initiatief nemen, plannen maken of verantwoordelijkheid dragen? Dat zijn vaardigheden die je vaak later zelf moet ontwikkelen. En als die Probleemoplosser weinig oefening krijgt, blijft je Klager lekker dominant.
Hoe herken je de Klager in jezelf?
Je Klager klinkt vaak zo:
- “Wat een onzin dat we dit moeten doen!”
- “Waarom doet niemand gewoon wat ik vraag?”
- “Wat een drama dat dit nou weer gebeurt.”
Deze gedachten kunnen terecht zijn – soms is een situatie gewoon irritant. Maar als je de Klager de regie geeft, loop je het risico dat je vooral onaardig en onproductief overkomt. Niet handig, zeker niet op de werkvloer.
Wat kun je doen met je Klager?
Goed nieuws: je hoeft je Klager niet te onderdrukken of weg te sturen. Sterker nog, dat werkt averechts. Het doel is om je Klager een andere rol te geven, namelijk die van raadgever in plaats van baas.
Zo pak je dat aan:
1. Word je bewust van je Klager.
Luister naar de stem van je Klager en vraag je af: wat zit erachter? Vaak ligt er een behoefte of irritatie aan ten grondslag.
2. Laat een ander deel naast de Klager staan.
Zet bijvoorbeeld je Diplomatieke of Empathische deel aan het roer. Dat klinkt zo:
-
- Klager: “Waarom zet hij zijn kopje niet in de vaatwasser?!”
- Diplomaat: “Ik zag dat je je kopje in de wasbak zette. Ik merk dat het lastig is als die kopjes niet worden opgeruimd. Kunnen we daar afspraken over maken?”
3. Train jezelf in zelfmanagement.
Zelfmanagement draait om het leren aansturen van je verschillende innerlijke delen. Als een regisseur van je eigen regiekamer. Je bént niet je Klager; je hébt een Klager. Dat verschil maakt alles uit.
Waarom klagen mensen op de werkvloer?
Managers klagen vaak over klagende medewerkers (ironisch, maar waar). De wens daarachter is eigenlijk altijd: “Ik wil dat mijn team meer verantwoordelijkheid neemt en zelf met oplossingen komt.”
Maar om dat te bereiken, moet je begrijpen waarom mensen klagen. Klagen is vaak een eerste, natuurlijke reactie op onvrede. Pas als mensen leren hoe ze hun Klager kunnen laten samenwerken met bijvoorbeeld hun Probleemoplosser, ontstaat er ruimte voor constructieve acties en betere samenwerking.
Hoe kun je dit toepassen in je werk?
In mijn trainingen en coaching begin ik altijd met bewustwording. Via praktische oefeningen ontdekken deelnemers hun Klager en leren ze hoe ze dit deel kunnen herkennen en inzetten. Het is namelijk geen kwestie van “Niet klagen, maar dragen.” Het gaat om het zoeken naar balans: luisteren naar de Klager, maar hem niet de hoofdrol geven. Wegstoppen en dragen is te vergelijken met een strandbal onder water drukken. Wordt je afgeleid, dan schiet die strandbal alsnog omhoog en dan kunnen je opmerkingen zelfs agressief overkomen.
Door bewust een ander deel – zoals je Rustige deel, dat overzicht houdt – aan het woord te laten, kun je irritaties omzetten in constructieve communicatie. Dit zorgt niet alleen voor een fijnere sfeer, maar ook voor betere samenwerking en resultaten.
Tot slot: Waarom klagen mensen, en wat kun jij ermee?
Klagen hoort bij het leven. Het is een overlevingsmechanisme dat ons beschermt tegen teleurstellingen. Maar klagen lost niets op. Maar door je Klager wel bewust een plek te geven als raadgever, kan hij je veel informatie geven over je behoeftes. Maar als woordvoerder in gesprekken is het simpelweg niet zo handig. Kies in gesprekken voor meer constructieve delen, zoals de Probleemoplosser of Diplomaat, dat heeft een merkbaar effect op de werksfeer, samenwerking en onderlinge communicatie.
Zo het is een flink verhaal geworden en als je tot hier bent gekomen, petje af! 😊
Wil je meer leren over hoe je je eigen Klager of Klagers in je team kunt aansturen en constructiever kunt samenwerken? Stuur me een bericht via de Whatsapp knop rechtsonder op deze pagina. Het lijkt me leuk om te bespreken wat ik voor jou of je team kan betekenen.