Samenvatting: De uitspraak “Niet klagen, maar dragen” stond vroeger vaak op van die ouderwetse tegeltjes. Het klinkt als een simpele opdracht, maar in werkelijkheid is het onuitvoerbaar. Klagen is namelijk een natuurlijke reactie, ontstaan als overlevingsmechanisme in onze kindertijd. Volgens de Theorie van Ikken bestaat onze persoonlijkheid uit verschillende delen, zoals de Klager, Pleaser en Onafhankelijke, die vaak onbewust ons gedrag sturen. Dit kan in volwassen situaties soms onhandig zijn, zoals in stressvolle werkomgevingen.
Voor persoonlijke groei is het belangrijk om je bewust te worden van deze innerlijke delen, om ze te leren herkennen en aan te sturen. Door je Klager bewust naast constructievere delen, zoals de Diplomatieke of Empathische, te zetten, kun je frustraties effectiever en positiever uiten. Zelfmanagement draait om balans vinden binnen je persoonlijkheid en samenwerken vanuit intentie en begrip.
Lees hieronder hoe jij je voordeel kan doen met deze theorie op de werkvloer.
Ik zag vroeger, bij mijn vrienden thuis, wel eens een tegeltje hangen: “Niet klagen, maar dragen”. Ik vond het maar een rare uitspraak: Hoezo niet klagen?! Soms gaan de dingen toch niet zoals ze horen te gaan. Na jaren een coach- en trainingspraktijk weet ik ook inmiddels dat het helemaal niet kan, niet klagen. Omdat iedereen wel een Klager in zich heeft. Wat ik daarmee bedoel, lees je hieronder:
Ik ga in mijn trainingen en coaching uit van een praktische toepasbare theorie, de Theorie van de Ikken, oftewel de Voice Dialogue. Het legt uit hoe je persoonlijkheid gevormd wordt. Je persoonlijkheid bestaat namelijk uit verschillende delen, de Ikken. Dit zijn psychologische strategieën om te overleven. Want als jij als baby’tje bij je ouders/verzorgers wordt geboren, moet je er in de eerste jaren alles aan doen om te overleven: je hebt ze nodig om te eten, slapen, verzorgd te worden en je kan nog niet zeggen: “Zeg, lief moedertje van me, verschoon jij ’s even mijn luier”. Nope, je huilt het uit. Elke baby. Strategie nummer 1 wordt aangemaakt in je brein, in je persoonlijkheid: als ik huil, komt papa/mama/mijn verzorger en gaat iets doen wat ik wil. De ‘huiler’, oftewel de klager is ‘geboren’ in je psyche. (Pixar heeft er een leuke tekenfilm over gemaakt, Inside Out. Aanrader!)
Word je ouder dan komen er nieuwe strategieën bij, zoals: als ik lach, dan is mama ook blij, dan geeft ze me een knuffel en dat geeft me een fijn gevoel. En zie daar de geboorte van de Pleaser. Of: Als ik een vieze luier heb, en mijn moeder hoort me niet huilen, dan trek ik ‘m zelf los. Zie daar de Onafhankelijke. En zo’n deel wordt helemaal sterk ‘geïnstalleerd’ als de moeder dit ziet en het kind zeer krachtig beloond door vrolijk te zeggen: “Wat heb je dat goed gedaan zeg!” Knuffel + glimlach + krachtige woorden = persoonlijkheidsgroei.
Kijk, dit zijn natuurlijk wat simplistische voorbeelden, maar je begrijpt het idee. Iedereen heeft zo een team van Ikken in zichzelf. Die ikken hebben de functie om je beschermen en ervoor zorgen dat jij krijgt wat je wil. En omdat de voornaamste Ikken in de eerste 7 levensjaren gevormd worden, en jij in die jaren jouw handige jouw neo cortex brein volledig ontwikkeld was – het brein dat logisch nadenkt, verbanden legt, kan plannen en rederneren – gebruik je die strategieën vaak onderbewust te pas en de onpas en zonder dat je het door hebt.
En zo kan het zijn dat je in je volwassen leven onbewust soms strategieën toepast in situaties waar ze eigenlijk heel onhandig zijn. Stel, je hebt een stevige Grappenmaker in je persoonlijkheid ontwikkeld, want papa was ook altijd zo’n grappenmaker en daardoor hadden jullie altijd veel lol in je jeugd. Als je je niet bewust bent van je Grappenmaker, en deze Ik reageert als eerste in elke situatie, dan kan dat bijvoorbeeld tijdens serieuze gesprekken verdomd onhandig zijn.
NB: Dat zijn vaak de momenten dat mensen in mijn coachpraktijk terecht komen. Bijvoorbeeld met de vraag: Ik werk al zo lang bij dit bedrijf, maar ik word maar steeds niet gepromoot tot leidinggevende. Hoe kan dat?
Maar terug naar die Klager…
De Klager ontstaat dus in de persoonlijkheid van mensen als de dingen niet gaan, zoals ze horen te gaan. Een vieze luier. Of als je broertje je speelgoed afpakt. En die Klager gaat nooit meer weg uit je persoonlijkheid, want hij is een belangrijke bodyguard om je te beschermen tegen teleurstellingen. Goed bedoeld natuurlijk, maar super onhandig in je volwassen leven. Want als je alleen maar blijft klagen over een situatie, los je de situatie niet op.
Om een situatie op te kunnen lossen, heb je een Probleemoplosser nodig in je persoonlijkheid. Het is een deel die zich wat later in het leven pas zal ontwikkelen, namelijk na je 7-jarige leeftijd, als je neo cortex brein gevormd wordt. Het brein dat verbanden legt en logisch nadenkt over situaties.
Maar nu komt het lastige van deze kwestie: een deel wordt pas sterk geïnstalleerd als het met beloning en enthousiasme ontvangen wordt. En die Probleemoplosser wordt naar mijn mening te weinig gestimuleerd in het onderwijs maar ook niet in de gemiddelde opvoeding.
Dat is mijn persoonlijke mening na mijn tijd als leerkracht. In het onderwijs is het nu eenmaal zo dat de juf (meester) bepaalt wat je die dag gaat doen en wat af moet. En als kind moet je volgen. Ja, ik weet het, ik chargeer. Er zijn heus scholen die initiatief stimuleren, kinderen laten plannen en verantwoordelijkheid nemen stimuleren. Maar hoe je het ook wendt of keert; school bepaalt, de leerling volgt. Dat is ook op de middelbare school zo, en ook al kies je daarna een opleiding, de vakken worden bepaald en jij volgt. In het onderwijs worden vooral de trouwe Volgers beloond, en minder de Initiatiefnemers, de probleemoplossers, de volwassen-delen, die zelf mogen bepalen.
En dus in de gemiddelde opvoeding bepalen de ouders en de kids volgen wat zij bedacht hebben. En ja, ik chargeer weer. Maar ik zie het ook bij mezelf, ook al ken ik al deze theorie! Ik ben bij tijd en wijle een echte Curling ouder. Gelukkig ben ik – door al die opleidingen – flink reflectief ingesteld en zodra ik me bewust ben dat ik weer in de valkuil ben gestapt, stuur ik bij en vraag ik m’n kids wat zij zelf willen en of we het samen kunnen oplossen.
En nu komt ie, omdat kinderen steeds geacht wordt steeds maar te volgen, en te doen wat een ander zegt, ook al word je als kind steeds ouder en kom je op een leeftijd dat je over de dingen prima zelf kan beslissen, dan gaat dat steeds-moeten-volgen aan je knagen. En die Klager was dus al lekker onbewust dominant aanwezig in je brein, dus bij al dit ongenoegen is vaak het eerste wat iedereen doet: klagen.
Waarom is dit nou allemaal handig om te weten voor je werk?
Eén van de meest gehoorde wensen van managers voor hun teamleden, is: het zou fijn zijn als ze zelf verantwoordelijkheid nemen en met oplossingen komen.
In mijn trainingen en coaching is het mijn intentie om dit te bereiken door mensen bewust te maken van hun Klager. Via oefeningen komen de deelnemers erachter dat hun persoonlijkheid bestaat uit Ikken. En dat de Klager een populair deel is bij iedereen. Het is niet het probleem dat je een Klager in je hebt, de problemen ontstaan als je niet wéét dat je een Klager in je hebt. En als je niet weet dat je brein uit verschillende Ikken bestaat, dan kan je dit team aan Ikken ook niet aansturen. Want dat is feitelijk dus wat Zelfmanagement of Persoonlijk leiderschap inhoudt: het leren aansturen van die delen in jezelf. Er is maar 1 iemand eigenaar van deze delen, en dat ben jij!
Dus de trainingen starten altijd eerst met bewustwordingsoefeningen. En als je eenmaal doorhebt dat je een Klager hebt, en dat je niet de Klager bent, dan kan het aansturen van dit deel beginnen. Dat begint het eigenlijke trainen.
Hoe doe je dat nou? Dat aansturen van zo’n deel? Allereerst is bewustwording belangrijk. Je gaat het deel leren kennen. Wat zegt ie in je hoofd? De Klager klinkt in je gedachtes waarschijnlijk zo: Wat een onzin dat we dit moeten doen?! Hoezo zet hij zijn koffiekopje in de gootsteen, zo aso! Wat een chagrijn, zeg! Hoezo doet hij nog steeds niet wat ik hem gevraagd hebt, zo moeilijk is het toch niet?!
Als we de uitspraken van de Klager voorrang geven, zeggen we de hele dag onaardige dingen tegen anderen. Maar het is belangrijk om te beseffen dat de Klager wel gelijk over sommige punten. Maar voor de sfeer en samenwerking is het geen handig deel om alles te laten bepalen. Zeker als je leidinggevende bent, is het niet verstandig om mensen aan te sturen via alleen maar rot opmerkingen. Je gebruikt in de toekomst vervolgens de Klager als een soort raadgever. Je luistert dus wel degelijk naar die raadgever in je hoofd, maar je laat ‘m niet aan het woord. Want dat zorgt nou eenmaal voor een fijnere samenwerking met je collega’s.
Hoe doe je dat dan op een slimme manier? De Klager hoeft dus niet weg uit je brein, maar je geeft hem gewoon niet meer alle power. Je zet er als het ware een tweede deel náást, bijvoorbeeld de Empathische, of de Diplomatieke. Dat klinkt dan ongeveer zo: “Ik zag net dat je je kopje in de wasbak zette, in plaats van de afwasser. Ik moet bekennen dat ik merk dat ik dat irritant vind. Want dan moet iemand anders het in de afwasser zetten, en vaak ben ik dat. Kan je je dat voorstellen?” En samen kom je dan tot een oplossing en maak je afspraken.
Dus: het is niet een kwestie van “Niet klagen, maar dragen.” Je gaat als een soort detective of zoek naar de behoefte achter de irritatie. En dat doe je dus in jezelf. En dan kies je ervoor om een ander deel aan het woord te laten. Eentje die de intentie heeft om er samen uit te komen, en die gewoon fijn wil samenwerken met zijn collega’s.
Als je helemaal tot het einde van deze uitleg bent gekomen, petje af! Als je nog vragen hierover hebt, app gerust. Lijkt me leuk om hier over verder te praten.